Specyfika tatuażu japońskiego

Tatuaż inspirowany sztuką japońską jest od XIX wieku jednym z najpopularniejszych motywów, jaki Europejczycy i Amerykanie wykonują na własnych skórach. Sztuka ta zapożyczona została z Chin lub od Ajnów, uważanych za pierwotny lud zamieszkujący wyspy Nipponu.

Początkowo tatuaż w kulturze japońskiej do XVII wieku pełnił w głównej mierze funkcję identyfikacyjną, odróżniającą osoby o różnym statusie społecznym i przestępców. Nie można więc było mówić o walorach artystycznych dokonań tatuatorskich omawianych stuleci. Dopiero przeobrażenia polityczne i społeczne, jakie miały miejsce w Japonii w wieku XVII, spowodowały "narodzenie się wspaniałego tatuażu artystycznego jako odrębnej gałęzi sztuki, która z czasem stała się powszechną modą, obowiązującą w niektórych grupach społecznych". Na kształt artystycznego tatuażu w tamtym okresie niemały wpływ miała inna dziedzina plastyki, jaką był drzeworyt ukijo-e. Obie dyscypliny z czasem zaczęły się przenikać i łączyć, tak że już w XVIII wieku mówić można o wpływie tatuażu na kształt drzeworytu, a nie odwrotnie.

Począwszy od XVII wieku tatuaż japoński stał się nową, niespotykaną wcześniej modą. Był ogromnie popularny wśród przedstawicieli różnych grup zawodowych, którzy stworzyli odrębny kanon motywów dla poszczególnych zawodów, np. strażacy tatuowali sobie smoki lub ryby, a więc stworzenia kojarzone z wodą. Okres ten, od ówczesnej nazwy Tokio, określany jest jako okres Edo.

Ikonografia i zasada kompozycji w tatuażu japońskim skonkretyzowała się dopiero w połowie wieku XIX. W XVII wieku, tatuaż jako forma zdobienia ciała cieszyła się początkowo największym powodzeniem wśród niższych warstw społecznych. Dopiero pod koniec XVIII wieku zwyczaj tatuowania zakorzenił się również wśród japońskiej arystokracji. Przełom XVIII i XIX wieku nazywany jest złotym okresem tatuażu w historii Japonii, kiedy został on na trwałe wpisany w kanon piękna. Wstępujący na tron w 1868 roku cesarz Meidzi zakazał jednak wykonywania tatuażu, twierdząc, że jest to sprzeczne z naukami Konfucjusza. Wzrastająca popularność japońskiej ornamentyki ciała w Europie spowodowała jednak uchylenie zakazu jeżeli chodzi o obcokrajowców i marynarzy. Nie zmieniło to faktu, że bujnie rozwijająca się sztuka tatuażu w Kraju Kwitnącej Wiśni została zahamowana na długie lata i nigdy już nie odzyskała swojej świetności, charakterystycznej dla okresu Edo. Dopiero lata XX-wiecznej amerykańskiej okupacji Japonii stworzyły przychylniejszą atmosferę wokół tatuażu.

Charakterystyczne cechy tatuażu japońskiego:

- wypracowana asymetria - w przeciwieństwie do drobiazgowej symetrii klasycznego tatuażu Maorysów oraz rozpowszechnionych w świecie przestępczym tatuaży europejskich;

- występowanie motywów wiodących;

- występowanie znacznej ilości drobniejszych, uzupełniających motywy wiodące, elementów;

- figuratywny charakter motywów wiodących;

- geometryczny charakter motywów drugoplanowych;

- stosowanie wyraźnych, dawniej cieniowanych konturów (w celu upodobnienia tatuażu do drzeworytu ukjo-e);

- pokrywanie motywów wyraźnymi, kontrastującymi barwami;

- szeroka gama kolorystyczna oraz stosowanie półtonów;

- wykorzystywanie znajomości anatomii ludzkiej dla podkreślenia dynamiki tatuowanego obrazu;

- kompozycje dynamiczne i statyczne;

- wcześniejsze projektowanie i planowanie wykonywanych motywów;

- uzupełnianie miejsc na obrzeżach kompozycji ornamentami geometrycznymi lub tekstami zaczerpniętymi z buddyzmu.

Motywy wiodące w tatuażu japońskim:

Wiodącymi motywami tatuaży w Japonii są takie grupy tematyczne jak: flora, fauna, tematy religijne i mitologiczne oraz przygody bohaterów czy postaci zaczerpniętych z folkloru. 

Najbardziej popularne tatuaże roślinne to: chryzantemy (symbol uporu i determinacji), piwonie (symbol zamożności), kwiat wiśni (symbol przemijania i nietrwałości), liść klonu (symbol miłości). 

Wśród tatuaży o tematyce zwierzęcej dominują: smok (symbol władzy i siły), karp (męskość, odwaga, postawa stoicka), tygrys (odwaga). 

Warta podkreślenia jest obecność licznych motywów związanych z wodą: obok wodnych stworzeń pojawia się często motyw fali, który wzbogaca tło i podkreśla fakturę ciała. 

Jeżeli chodzi o tematy religijne, mieszkańcy Nipponu dekorowali swoją skórę postaciami drobnych bóstw buddyjskich, jednak nigdy samego Buddy. Ponadto często wykorzystywanymi motywami były postaci bohaterów narodowych, świętych, samurajów i mnichów, kurtyzan, gejsz, aktorów i zapaśników sumo.

Obecnie posiadanie tatuażu kojarzone jest z działalnością przestępczą. Jednak niezależnie od współczesnej opinii na temat tatuażu z Japonii, motywy inspirowane dorobkiem tej kultury wciąż stanowią ważny element oferty profesjonalnych salonów tatuażu na całym świecie.